درس یازدهم

خاک آزادگان

• شاعر: سپیده کاشانی
• قالب: غزل (چامه) اجتماعی

به خون گر کشی خاک من دشمن من                بجوشد گل اندر گل از گلشن من

قلمرو فکری:

ای دشمن من! اگر بخواهی سرزمین من را به خون بکشی و آن را نیست و نابود کنی، جوانان بسیاری هستند که در این سرزمین می جوشند و رویاروی تو می ایستند

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

دشمن و گلشن ß   قافیه (من ß   ردیف)

خاک ß   مجاز از سرزمین

به خون کشیدن ß   کنایه از کشتن و نابود کردن

گل ß   استعاره از جوانان جانباز

گل اندر گل ß   کنایه از فراوان

خاک، گل و گلشن ß   تناسب

حرف «گ» ß   واج آرایی

گلشن ß   استعاره از میهن یا گور

گل بجوشد ß   استعاره پنهان

پیام:

ستیز با دشمن

تنم گر بسوزی، به تیرم بدوزی              جدا سازی ای خصم، سر از تن من

کجا می‌توانی ز قلبم ربایی                    تو عشق میان من و میهن من؟

قلمرو فکری:

اگر تن من را بسوزانی و به من تیر بزنی، ای دشمن ! اگر سر از تن من جدا کنی.

هرگز نمی توانی عشق میان من و میهنم را از من بربایی و بگیری.

قلمرو زبانی:

بیت اول ß   4 جمله

بیت دوم ß   2 جمله

به تیرم بدوزی ß   جهش ضمیر «ـم»

بیت دوم ß   پرسش انکاری

قلمرو ادبی:

بیت اول ß   تن ß   قافیه (من ß   ردیف)

بیت دوم ß   میهن ß   قافیه (من ß   ردیف)

سوختن ß   کنایه از نابود کردن

بسوزی و بدوزی ß   جناس

سر از تن جدا ساختن ß   کنایه از کشتن

تن و من ß   جناس

سر و تن ß   تناسب

دو بیت ß   موقوف المعانی

کلمه «من» در بیت دوم ß   واژه آرایی

حرف «ن» ß   واج آرایی

پیام:

عشق به میهن

من ایرانی ام آرمانم شهادت                  تجلی هستی است جان کندن من

قلمرو فکری:

من ایرانی هستم! آرزوی من شهادت است! مردن من نشانگر هستی من است.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

کندن ß   قافیه (من ß   ردیف)

جان کندن ß   کنایه از درگذشتن و مردن

حرف «ن» ß   واج آرایی

پیام:

ترغیب به شهادت

مپندار این شعله، افسرده گردد            که بعد از من افروزد از مدفن من

قلمرو فکری:

گمان نکن که عشق میان من و میهنم آتشی است که از بین می‌رود؛ زیرا پس از من از گور من  زبانه خواهد کشید.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

مدفن ß   قافیه (من ß   ردیف)

شعله ß   استعاره از عشق به میهن

افسرد و افروخت ß   تضاد

کلمه «من» ß   واژه آرایی

کلمه «از» ß   واژه آرایی

پیام:

جاودانگی عشق به میهن

نه تسلیم و سازش، نه تکریم و خواهش                       بتازد به نیرنگ تو، توسن من

قلمرو فکری:

نه تسلیم می‌شویم! نه سازش می‌کنیم! نه شما را گرامی می داریم و نه از شما خواهشی می کنیم! هستی من مانند اسب سرکشی است که به نیرنگ تو حمله خواهم کرد و فریب تو را نخواهد خورد.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

توسن ß   قافیه (من ß   ردیف)

توسن ß   استعاره از هستی من یا میهن من

حرف «ن» ß   واج آرایی

پیام:

عدم سازش با دشمن

کنون رود خلق است، دریای جوشان                 همه خوشه خشم شد خرمن من

قلمرو فکری:

مردمی که مانند رود بودند اکنون مانند دریای جوشان شده اند و همۀ هستی من از خشم تو آکنده شده است.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

ز دست بنده چه خیزد ß   پرسش انکاری

قلمرو ادبی:

خرمن ß   قافیه (من ß   ردیف)

رود خلق ß   اضافه تشبیهی

رود خلق، دریای جوشان است ß   تشبیه و اغراق

خرمن ß   استعاره از هستی

خوشه خشم ß   اضافه تشبیهی

خرمن من خوشه خشم شد ß   تشبیه و کنایه از افزایش و گسترش یافتن

حرف «خ» ß   واج آرایی

پیام:

خیزش برای ستیز با دشمن

من آزاده از خاک آزادگانم                      گل صبر می پرورد دامن من

قلمرو فکری:

من ایرانی ام! از سرزمین آزادگانم! هستی من گل صبر می پرورد و من همیشه بردبارم.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

دامن ß   قافیه (من ß   ردیف)

خاک ß   مجاز از سرزمین

گل صبر ß   اضافه تشبیهی

دامن ß   استعاره از هستی

پیام:

ترغیب به بردباری

جز از جام توحید هرگز ننوشم               زنی گر به تیغ ستم گردن من

قلمرو فکری:

حتی اگر با تیغ ستمت گردن مرا بزنی، من فقط خداوند را می پرستم و یکتاپرستم می مانم.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

گردن ß   قافیه (من ß   ردیف)

جام ß   مجاز از نوشیدنی

جام توحید ß   اضافه تشبیهی

تیغ ستم ß   اضافه تشبیهی یا اضافه اقترانی

گردن زدن ß   کنایه از کشتن

حرف «ن» ß   واج آرایی

پیام:

یکتاپرستی